Dnia 15 maja 2021 r. zaczęła obowiązywać część przepisów wprowadzonych ustawą zmieniającą ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018 r. (AML). Kolejne przepisy weszły w życie z końcem lipca i końcem października 2021 r. Nowelizacja dostosowała polskie przepisy AML do tzw. 5 Dyrektywy AML[1]. Celem zmian jest przede wszystkim zwiększenie transparentności informacji o beneficjentach rzeczywistych podmiotów korporacyjnych, a także lepszy dostęp do informacji posiadanych przez instytucje obowiązane. Na instytucje obowiązane nałożone zostały dodatkowe obowiązki w zakresie stosowania środków bezpieczeństwa oraz identyfikacji beneficjentów rzeczywistych.
Ustalanie oraz weryfikacja beneficjenta rzeczywistego
Po nowelizacji instytucje obowiązane muszą dołożyć należytej staranności przy ustalaniu beneficjenta rzeczywistego i nie wystarczy bazowanie wyłącznie na informacjach zawartych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych lub odpowiednim rejestrze prowadzonym w innym państwie członkowskim (systemy te nie zawierają mechanizmów weryfikacji danych w nich zawartych). Instytucja obowiązana musi zatem dodatkowo we własnym zakresie ustalać czy podane w rejestrze dane są prawidłowe, przeprowadzić identyfikację struktury własności i kontroli klienta oraz jego beneficjentów rzeczywistych. W razie stwierdzenia rozbieżności pomiędzy pozyskanymi danymi a informacjami z rejestru, będzie zobowiązana do przekazania organowi właściwemu w sprawach rejestru informacji o stwierdzonych rozbieżnościach wraz z uzasadnieniem i dokumentacją.
Ponadto beneficjenci rzeczywiści zostali zobligowani do dostarczania instytucjom obowiązanym koniecznych informacji w związku z wypełnianiem przez nich obowiązków wynikających z przepisów AML. Tym samym instytucje obowiązane zyskały uprawnienie do żądania od beneficjentów przekazania określonych informacji.
Nowe kategorie instytucji obowiązanych od 31 lipca 2021
Nowelizacja wprowadza dwie nowe kategorie podmiotów, które będą instytucjami obowiązanymi, a zatem podmiotami, na które ustawa AML nakłada szereg obowiązków, w tym konieczność analizy klientów oraz stosunków gospodarczych z nimi, implementacji wewnętrznych procedur, wyznaczania osób odpowiedzialnych za kwestie dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy.
Do nowych kategorii podmiotów zaliczają się:
- przedsiębiorcy, którzy nie są innymi instytucjami obowiązanymi (np. doradcami podatkowymi lub podmiotami prowadzącymi księgi rachunkowe), a których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego;
przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na:
- o obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, antykami lub przedmiotami kolekcjonerskimi (w tym z wykorzystaniem galerii sztuki, domów aukcyjnych lub tzw. wolnych portów) w zakresie transakcji równych lub przekraczających równowartość 10 000 euro;
- o przechowywaniu dzieł sztuki, antyków lub przedmiotów kolekcjonerskich z wykorzystaniem tzw. wolnych portów – w zakresie transakcji równych lub przekraczających równowartość 10 000 euro.
Nowe obowiązki od 31 października 2021 r.
Od 31 października 2021 r. instytucje obowiązane zobowiązane są do wprowadzenia w swojej procedurze wewnętrznej:
- zasady odnotowywania rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych, a informacjami o beneficjentach rzeczywistych klienta ustalonymi w związku ze stosowaniem ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz
- zasady dokumentowania utrudnień stwierdzonych w związku z weryfikacją tożsamości beneficjenta rzeczywistego oraz czynności podejmowanych w związku z identyfikacją jako beneficjenta rzeczywistego osoby fizycznej zajmującej wyższe stanowisko kierownicze.
- nowe obowiązki wymagane względem stosunków gospodarczych lub transakcji związanej z państwem trzecim wysokiego ryzyka,
- nowe podejście do statusu PEP, oparte na wykazie krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi.
- dodatkowe obowiązki w zakresie dotyczącym prowadzenia działalności gospodarczej, która związana jest z: wymianą pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi oraz wymianą pomiędzy walutami wirtualnymi oraz pośrednictwem w obydwu wskazanych powyżej przypadkach i prowadzenie rachunków zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym prowadzenie transakcji ich wymiany.
Podmioty, które prowadziły już działalność w branży krypto w dniu 31 października 2021 r. będą miały 6 miesięcy na dostosowanie się do wprowadzanych regulacji, wprowadzenie procedury, wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za AML, dokonywanie szczegółowych analiz przeprowadzanych transakcji, przeprowadzanie oceny ryzyka (aktualizacja oceny ryzyka co 2 lata), wdrożenie procedur umożliwiających weryfikowanie kontrahentów oraz przeprowadzenie szkoleń.
Od 1 listopada 2021 r. zmniejszy się limit transakcji okazjonalnej – z 15 000 EUR do 1000 EUR. W przypadku, gdy klient będzie chciał dokonać transakcji powyżej tej kwoty, konieczne będzie przeprowadzenie weryfikacji tożsamości.
Podsumowując, nowelizacja ustawy AML wprowadza obowiązek spełnienia określonych wymogów oraz uzyskania wpisu do właściwego rejestru dla:
przedsiębiorców prowadzących tzw. „działalność w zakresie walut wirtualnych”, która polega na:
- wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi;
- wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi;
- pośrednictwie w wymianach, o których mowa powyżej;
- prowadzeniu rachunków zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji ich wymiany.
Ponadto, nowelizacja ustawy AML nakłada na przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych:
- wymóg niekaralności obejmujący umyślne przestępstwa;
- wymóg posiadania oraz udokumentowania wiedzy lub doświadczenia związanego z prowadzoną działalnością regulowaną (wystarczające ma być ukończenie odpowiedniego szkolenia lub kursu).
Powyższe wymogi odnoszą się do osób fizycznych prowadzących działalność regulowaną, jak również do członków organów zarządzających, osób kierujących wykonywaniem czynności związanych z prowadzeniem działalności regulowanej oraz beneficjentów rzeczywistych osób prawnych lub jednostek organizacyjnych prowadzących działalność regulowaną, jak również do wspólników tych podmiotów, o ile wspólnikom tym powierzono prowadzenie spraw spółki lub są uprawnieni do jej reprezentacji. Prowadzenie działalności regulowanej bez uzyskania wpisu do właściwego rejestru zagrożone będzie karą pieniężną w wysokości do 100 000 złotych. W ramach zgłoszenia do właściwego rejestru działalności regulowanej, przedsiębiorca będzie oświadczał pod rygorem odpowiedzialności karnej, że wymogi niekaralności i wiedzy / doświadczenia są spełnione.
Organ do spraw Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) na prawo do przeprowadzania kontroli dotyczących realizacji obowiązku dokonywania zgłoszeń oraz ich terminowej aktualizacji oraz może nakładać kary pieniężne oraz podejmować działania w celu zapewnienia prawidłowości i aktualizacji informacji zawartych w rejestrze. Organ ten może wszczynać postępowania wyjaśniające odnotowywane w rejestrze oraz dokonywać sprostowania danych zamieszczonych w rejestrze.
Wprowadzono także maksymalny okres danych zgromadzonych w CRBR, który wynosi 10 lat od dnia wykreślenia z KRS lub 10 lat od ustania obowiązku zgłoszeniowego (w przypadku trustów).
Wzmocnienie bezpieczeństwa w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy jest jednym z elementów compliance. Kolejny to kompleksowy system ochrony sygnalistów, który musi być implementowany do prawa krajowego do grudnia 2021 r.[2] Standardem większości przedsiębiorstw powinno być posiadanie systemów zarządzania zgodnością, którego opracowanie i skuteczne wdrożenie z pewnością jest wyzwaniem.
Autor – dr Marlena Wach, kancelaria JBW, Ekspert Forum Infrastruktury
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE.
[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.