Podsumowanie COP26 w Glasgow – najważniejsze zobowiązania klimatyczne i perspektywy w zakresie kształtu finalnego porozumienia

lis 13 2021

Wyłącz

Wczoraj, 12 listopada 2021 r., miał miejsce oficjalny ostatni dzień Szczytu klimatycznego ONZ w Glasgow, który rozpoczął się 1 listopada. W trakcie szczytu Liderzy 196 państw podjęli próbę uzgodnienia działań, które mają pozwolić na zatrzymanie coraz bardziej odczuwalne zmiany klimatu poprzez realizację celów Porozumienia Paryskiego i Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu. Jakie najważniejsze klimatyczne zobowiązania udało się dotychczas podjąć oraz z jakimi wyzwaniami należy się jeszcze zmierzyć?

I. Założenia Porozumienia Paryskiego oraz cele COP26

Porozumienie Paryskie określa globalne ramy mające na celu uniknięcie niebezpiecznej zmiany klimatu oraz wzmocnienie zdolności krajów do radzenia sobie ze skutkami zmiany klimatu i wspieranie ich w ich wysiłkach. Porozumienie paryskie to pierwsze w historii powszechne, prawnie wiążące globalne porozumienie w sprawie zmian klimatu, przyjęte na paryskiej konferencji klimatycznej (COP21) w grudniu 2015 r. Do założeń Porozumienia Paryskiego należą:

Utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, uznając, że znacznie zmniejszyłoby to ryzyko i skutki zmian klimatu;
Zwiększenie zdolności przystosowania się do negatywnych skutków zmiany klimatu oraz wspierania odporności na zmiany klimatu i rozwoju niskich emisji gazów cieplarnianych w sposób, który nie zagraża produkcji żywności; oraz
Zapewnienie spójności przepływów finansowych ze ścieżką w kierunku niskich emisji gazów cieplarnianych i rozwoju odpornego na zmianę klimatu.

Coroczna konferencja Stron (ang. Conference of the Parties – COP) jest najwyższym organem konwencji Narodów Zjednoczonych jest najwyższym organem konwencji Narodów Zjednoczonych uprawnionym do dokonywania przeglądów realizacji postanowień UNFCCC (Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu). W tym roku jako główny cel COP26 wskazano wzmocnienie uzgodnień ze szczytu klimatycznego Paryżu, mając na uwadze przede wszystkim:

zobowiązanie państw do dążenia do zerowej emisji netto do roku 2050 (przyspieszenie wycofywania węgla, ograniczenie wylesiania, przyspieszenie przejścia na pojazdy elektryczne, zachęcenia do inwestowania w odnawialne źródła energii),
omówienie środków pozwalających na dostosowanie się do nieuniknionych skutków zmiany klimatu,
zwiększenie finansowania działań klimatycznych, zwłaszcza na rzecz krajów rozwijających się.

II. Postępy i zobowiązania klimatyczne podjęte podczas COP26 pięć lat po wejściu w życie Porozumienia Paryskiego

1. Koalicja antywęglowa

Jednym z pierwszych i najważniejszych zobowiązań klimatycznych jest porozumienie dotyczące odejścia od paliw kopalnych i stopniowego wycofywania się z produkcji energii z węgla. Polska należy do szeregu państw, które zdecydowały się na przystąpienie do wspólnego oświadczenia dotyczącego wycofania się z energetyki węglowej. Oświadczenie podpisało ponad 40 państw, jednakże zabrakło zobowiązania ze strony największych światowych emitentów gazów cieplarnianych, tj. Stanów Zjednoczonych, Chin czy Indii. Stany Zjednoczone nie zgodziły się na zatrzymanie rozwoju węgla w kraju, ale obiecały wstrzymać zagraniczne finansowanie ropy, gazu i węgla – co w ocenie niektórych może skutkować podważeniem realności terminu realizacji transformacji sektora energetycznego[1]. Niemniej jednak Stany Zjednoczone zapowiadają, iż do 2035 r. będą wolne od emisji dwutlenku węgla w sektorze energetycznym[2].

Kroki zmierzające do budowy zeroemisyjnego systemu energetycznego zostały podjęte przez Polskę już wcześniej – w lutym tego roku polski rząd przyjął program Polityki Energetycznej do 2040 roku, w ramach którego realizowana będzie transformacja energetyczna stawiająca m. in. na odnawialne źródła energii oraz niskoemisyjność i zeroemisyjność sektora energetycznego (które mają zostać osiągnięte m. in. poprzez wdrożenie do polskiego systemu elektroenergetycznego morskiej energetyki wiatrowej i uruchomienie elektrowni jądrowej)[3].

2. Brak zgody w zakresie zobowiązania dotyczącego zeroemisyjnych pojazdów

Pomimo prowadzonych rozmów w zakresie zobowiązania dotyczącego neutralizacji klimatycznej sektora motoryzacyjnego i zobowiązania wiodących producentów do produkcji zeroemisyjnych pojazdów do 2040 roku – jedni z największych światowych producentów samochodowych nie poparli założeń będących przedmiotem rozmów w Glasgow. Sygnatariusze deklaracji mieli dążyć do tego, aby wszystkie nowe sprzedawane samochody osobowe i dostawcze były zeroemisyjne w skali globalnej do 2040 r., a na wiodących rynkach nie później niż do 2035 r. Pomimo, że deklaracja nie ma wiążącej mocy nie poparły jej Stany Zjednoczone, Chiny, Japonia, Niemcy i Francja, które zaliczane są do największych na świecie producentów samochodów i udziałowców rynku.

Niemniej jednak brytyjski rząd ogłosił, że 24 państwa rozwinięte, w tym Polska, 7 krajów rozwijających się, a także władze 39 miast, stanów i regionów, sześciu producentów samochodów (General Motors, Ford, Mercedes Benz, Jaguar Land Rover, Volvo i chiński BYD Auto), 28 operatorów flot i platform współdzielenia pojazdów oraz 13 inwestorów ze znaczącymi udziałami w sektorze motoryzacyjnym postanowiły podpisać deklarację zobowiązującą sygnatariuszy do przyspieszenia przejścia na pojazdy o zerowej emisji, aby osiągnąć cele porozumienia paryskiego[4]. Kość niezgody rzucona przez największych producentów samochodów, których brakuje wśród sygnatariuszy zobowiązania (m. in. Toyota, Volkswagen i Hyundai[5]), przez wielu jest postrzegana jako spory cios dla brytyjskiej prezydencji COP26, która przejście na transport elektryczny uważała za jeden z priorytetów tegorocznego szczytu[6].

3. Światowi przywódcy obiecują zakończyć wylesianie do 2030 r.

Pierwszym porozumieniem osiągniętym podczas tegorocznego COP26 jest zobowiązane Liderów ponad 100 państw, na terenie których znajduje się 85 proc. światowych lasów, do powstrzymania i odwrócenia procesu wylesiania do 2030 r. Wśród sygnatariuszy znajdą się Brazylia, Demokratyczna Republika Konga, Kanada, Rosja, Chiny, Indonezja i Kolumbia, czyli wszystkie kraje kluczowe dla powstrzymania wylesiania[7]. Na mocy porozumienia postanowiono, iż na proces zatrzymania i odwrócenia procesu deforestacji zostanie przeznaczone 14 miliardów funtów. Część środków trafi do krajów rozwijających się na odbudowę zniszczonych gruntów, zwalczanie pożarów lasów i wspieranie rdzennych społeczności. Rządy 28 krajów zobowiązały się również do usunięcia wylesiania ze światowego handlu żywnością i innymi produktami rolnymi, takimi jak olej palmowy, soja i kakao. Ponad 30 największych światowych firm finansowych – w tym Aviva, Schroders i Axa – również obiecało zakończyć inwestycje w działalność związaną z wylesianiem. Na mocy porozumienia zdecydowano także o ustanowieniu funduszu o wartości 1,1 miliarda funtów, aby chronić drugi co do wielkości tropikalny las deszczowy na świecie – w dorzeczu Konga[8].

4. Zobowiązania finansowe mające na celu niesienie pomocy narodom w przystosowaniu się do zmian klimatycznych

Już przed rozpoczęciem COP26 światowe media i liderzy ostrożnie podchodzili do jednego z trudniejszych tematów debaty – finansowania klimatycznego. Szef polityki klimatycznej Unii Europejskiej Frans Timmermans wskazał, że dostarczenie 100 miliardów dolarów było jednym z jego trzech priorytetów na COP26. Agencja Reutersa wskazuje, że pandemia COVID-19 znacząco zwiększyła frustrację wśród najbiedniejszych krajów z powodu braku środków finansowych, które można by przeznaczyć na realizację zadań na rzecz klimatu[9]. Afrykańscy przywódcy skrytykowali podczas szczytu najbogatsze kraje świata, które odpowiadają za 80% emisji gazów cieplarnianych powołując się na ich zobowiązanie z 2009 roku dotyczące zgromadzenia i przekazania krajom rozwijającym się 100 miliardów dolarów rocznie na pomoc w radzeniu sobie ze zmianami klimatu. Krytyka dotyczyła m. in. przesunięcia docelowej daty środków na 2023 rok. Przywódcy krajów afrykańskich wyrazili swoją frustrację powołując się na opinie środowisk naukowych dotyczące znacznego odczuwania skutków zmian klimatycznych przede wszystkim przez kraje regionu Afryki[10]. Jednocześnie Agencja Reutersa podaje, iż według Światowego Forum Ekonomicznego 100 miliardów dolarów to maleńki ułamek 14,6 biliona dolarów, które największe światowe gospodarki zorganizowały w zeszłym roku w odpowiedzi na pandemię[11].

Pomimo celów wyznaczonych w 2009 roku COP26 nie zapewnił krajom rozwijającym się finansowania klimatycznego w wysokości 100 miliardów dolarów. Przekazywanie funduszy na walkę ze zmianami klimatycznymi do krajów rozwijających się było jednym z głównych mierników sukcesu szczytu klimatycznego, jednak bogate kraje ostatecznie nie spełniły swoich zobowiązań. Cel finansowania miał zostać osiągnięty w 2020 r., obecnie zaś jego osiągnięcie przewidywane jest na 2023 r. – realizacja więc opóźniła się o trzy kolejne lata[12].

5. Wspólna deklaracja Stanów Zjednoczonych i Chin w sprawie zacieśnienia współpracy klimatycznej

Jednym z najbardziej zaskakujących wydarzeń w trakcie tegorocznego szczytu było wspólne zobowiązanie Stanów Zjednoczonych i Chin w zakresie zacieśnienia współpracy klimatycznej. Porozumienie między krajami zakłada miedzy innymi ograniczenie emisji metanu. We wspólnym oświadczeniu przedstawiono plany współpracy w zakresie ograniczenia emisji metanu oraz uzgodniono potrzebę zwiększenia wysiłków na rzecz powstrzymania wylesiania. Podczas szczytu zaznaczono, że obydwa państwa pomimo różnic interesów mają wspólny cel, jakim jest ochrona klimatu. Należy przy tym wskazać, iż Chiny nie podpisały uzgodnionej w pierwszym tygodniu COP26 deklaracji ponad 100 państw, które zobowiązały się do ograniczenia emisji metanu do 2030 r. o 30 proc. w stosunku do poziomu z 2020 r.[13]

III. Zakończenie szczytu

Zgodnie z oficjalną agendą tegorocznego wydarzenia szczyt miał się zakończyć wczoraj, 12 listopada, o godz. 18.00 miejscowego czasu (godz. 19.00 w Polsce). Przewodniczący trwającego w Glasgow szczytu klimatycznego COP26 Alok Sharma wskazał, że pomimo nieubłaganie zbliżającego się końca wydarzenia są jeszcze kwestie, które wymagają dalszej pracy i wypracowania kompromisów. Ostateczne porozumienie będzie wymagało jednomyślnej zgody prawie 200 krajów, które podpisały porozumienie paryskie. Ponieważ narody wciąż spierają się w wielu kwestiach, od rynków emisji dwutlenku węgla po finanse, delegacje zostały zmuszone do przeciągnięcia konferencji do weekendu[14].

IV. Forum Infrastruktury o szczycie i własnych działaniach na rzecz ochrony klimatu

Tegoroczna konferencja Stron była emocjonująca nie tylko dla przedstawicieli narodów, ale także dla wielu tysięcy osób zaangażowanych i przejmujących się przyszłością naszej planety. Podczas szczytu na ulice Glasgow wyszło kilkadziesiąt tysięcy protestujących. Manifestanci domagają się bardziej zdecydowanych działań w walce ze zmianami klimatu. Wielu przedstawicieli środowisk naukowych zgadza się co do tego, że jesteśmy w sytuacji kryzysowej dla klimatu, ale większość nie działa tak, jakby to była sytuacja kryzysowa. Tysiące ludzi śledziło obrady, wiele tysięcy z nich pojechało na miejsce, a jeszcze więcej poczuło – tak jak nasz Zespół – że jeszcze mocniej musi pracować nad swoimi projektami.

Od kilku miesięcy informujemy Państwa o realizowanym przez nas projekcie „Planet Saver”, który w ostatecznym kształcie będzie służył zwykłym obywatelom – dzieciom i dorosłym – jako aplikacja społeczno-edukacyjna. Aplikacja pomoże śledzić nawyki użytkownika w jego codziennym życiu i budować jego motywację do zaadaptowania i utrzymania zachowań przyjaznych dla środowiska. Nasz zespół wraz z Partnerami pracuje nad tym, aby dowieść, iż eko-odpowiedzialne zarządzanie aspektami życia codziennego przez każdego mieszkańca naszej planety może być korzystne społecznie, świadome ekologicznie i opłacalne ekonomicznie.

Wierząc w to, że działania na rzecz klimatu powinny być w interesie zarówno światowych przywódców i liderów gospodarczych, ale także pojedynczych obywateli – serdecznie zachęcamy do śledzenia losów naszego projektu, którego kolejne etapy zostaną Państwu przedstawione już wkrótce!

[1] https://www.ft.com/content/94584f35-350f-4391-894e-5af2023eb9ab

[2] https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-11-09/u-s-won-t-have-coal-by-2030-john-kerry-predicts-in-glasgow

[3] https://www.gov.pl/web/klimat/polityka-energetyczna-polski

[4] https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C90155%2Ccop26-polska-wsrod-sygnatariuszy-deklaracji-o-przejsciu-na-samochody

[5] https://www.euronews.com/next/2021/11/10/cop26-world-s-biggest-carmakers-fail-to-sign-zero-emissions-pledge-at-un-climate-talks

[6] https://energetyka24.com/cop26-polska-poparla-zakaz-samochodow-spalinowych-od-2035-r-bedzie-porozumienie

[7] https://forsal.pl/swiat/aktualnosci/artykuly/8283387,przelom-na-cop26-jest-porozumienie-o-powstrzymaniu-wylesiania-do-2030-roku.html

[8] https://www.bbc.com/news/science-environment-59088498

[9] https://www.reuters.com/business/environment/climate-finance-could-make-or-break-cop26-summit-heres-why-2021-11-01/

[10] https://www.voanews.com/a/cop26-african-leaders-call-on-rich-nations-to-meet-100-billion-pledge-/6297861.html

[11] https://www.reuters.com/business/environment/climate-finance-could-make-or-break-cop26-summit-heres-why-2021-11-01/

[12]https://www.aa.com.tr/en/environment/cop26-failing-to-deliver-on-100b-climate-finance-to-developing-countries/2412022